Ramdang Um Mi Nih Kawlram Politics Le Chin State Politics Kan Chim Tikah Kan I Ralrin Taktak A Herh: Dr. Ngun Cung Lian

Chin News

Ramdang Um Chin Miphun Le Kawlram Politics- Ngun Cung Lian (Temp – Yangon, Myanmar)

Image result for dr ngun cung lian

Ramdang ah khua a sa mi, Ramdang miphun (Citizen) a lak hnga ding mi le Ramdang mi sinak (Citizenship) a lak cang mi hna nih, Myanmar/Burma Politics kong ah siseh, Chin State Politics kong ah si seh, bia kan chimh, ca kan tial tik ah kan i ral rin a herh mi tampi a um timi kan philh lo awk a tha. Zei caah tiah, i thimhnak (Election) kong he peh tlaih in, Burma/Myanmar ram zong ah dan le dun ngeih a si i, ramdang kan umnak ram cio zong ah dan le dun ngeih cio a si.

2020 General Election a naih pah cang caah, Political Parties pawl si hna seh, Politics lei kap in a lung a lut mi pawl si hna seh, Politics kong angiar thlai mi hna caah si seh, chimh, rel le tial hna duh sah te in a tam deuh deuh. Cu tik ah kan umnak ram dan le dun zong zoh lo, Myanmar/Burma ram dan le dun zong zoh lo in, Political Party duh sak mi le duh sak lo mi kong ah si seh, Politician duh sak mi le duh sak lo mi kong ah si seh, bia chimh le ca tial hna hi i ral ring ngai a herh ko.

US citizen a lak mi ka si caah, US dan le dun cu khuaika hmun ka phak poh ah ka zulh a herh. US Election kong ah US Citizen a si lo pawl nih an tuah lo awk mi le, an tuah sual ah cun, a hnu ah a ra hnga ding mi buaibainak tampi a um. A bik in, US Law – Title 52 United States Code (USC), Section 30121 ah hin hmuh kho a si. Hi title he pehtlaih in, US Election Commission nih US Citizen hna zulh ding mi dan pawl tampi an ngeih rih. Chimh duh mi cu, US acozah nih hin an ram chung Election kong ah US Citizen a si lo mi pawl nih phun tampi in hnahnawhnak an pek awk kha an duh hrim hrim lo.

US bantuk thiam thiam i, Myanmar/Burma ram zong ah Election Law ngeih a si ve. Political Parties Registration Law (rev. September 30, 2014) Chapter (2), Section (6), Subsection (f) ah “Ramdang mi ram pakhat kha i acozah (or) biaknak bu pakhat khat (or) a dang bu pakhat khat (or) minung pakhat khat sin in, phaisa, thilri le a dangh bawmhchannak kha direct in si seh, indirect in siseh lak (or) mah bantuk pawl sin in nawl laknak pawl khamh a si” tiah fiang te in a tial mi a si.

Myanmar/Burma Union Election Commission Law nih a chimh duh mi cu, UEC ah Register a tuah mi Political Party poh poh nih, Ramdang acozah sin phaisa, chawva le ruahnak ti bantuk lak kho a si lo. Ramdang mi biaknak bu pakhat khat sin in, phaisa, chawva le ruahnak ti bantuk lak kho a si lo. Ramdang mi bu pakhat pakhat sin in, phaisa, chawva le ruahnak ti ban tuk lak kho a si lo. Ramdang mi minung pakhat sin in, phaisa, chawva le ruahnak ti bantuk lak kho a si lo.

Ramdang acozah, Ramdang i biaknak bu, Ramdang i bu, Ramdang mi minung sin in phaisa, chawva, ruahnak ti bantuk hrim hrim lak a khamh mi a si. Zulh an si lo ah cun, azulh lo mi Politicsal Party cu hrawh piak an si lai ti a si. (Note: Ruahnak ka ti mi biafang hi, kawlholh i (ဩဇာ) (Aw-za) an ti mi khi a si. A chimh duh mi cu, ramdang mi a cozah, biaknak bu, bu pakhatkha, minung pakhat khat sin i, Party dirhnak caah si seh, Election lut i, teinak caah si seh, (Influence) ngeih ter hrim hrim lo awk a si timi a sawh duh mi a si.

US ram zong in an Election (Local, State, Federal) kong ah ramdang mi nih (interference) tuah an duh lo bantuk in, ramdang pawl Election pawl ah (interference) hi a duh lo. Myanmar/Burma zong zalongmi ram (Sovereign Nation) a si ve caah a duh ve lo. Hi bantuk in Election Laws pawl ruang ah Chin ram Election kong ah si seh, Myanmar/Burma election kong ah si seh, kan ka kan icip lai i, zei hmanh kan chimh lai lo, kan tuah lailo, kan holh lai lo tinak a si lo.

Tah chunnak ah, Chin State chung ah Party a ngan deuh mi pa li an um. CNLD, NLD, USDP le ZCD an um. Hi party pali chung in, CNLD a tangh mi nih phaisa pek, thil ri pek a ngah lo. CNLD nih NLD, USDP le ZCD pawl an tei khawhnak hnga caah, a phun phun i, mipi sin ah campaign tuah angah lo. Cu ban tuk in, CNLD aduh lo mi pawl hna nih CNLD sunghnak caah NLD, USDP le ZCD party pathum chung in, duhsak mi party kha phaisa pek, thil ri pek angah lo. USDP sunghnak caah tiah campaign tuah a ngah lo.

Tuah angah mi cu, zei bantuk party si hna seh, Chin ram le Chin miphun caah si seh, Myanmar/Burma ram huap in siseh, policy kong ah ruahnak a tha mi cu pek a ngah ko. A tha mi policy bel te kha paty pakhat lawng pek i, a dang party sunghternak lungput le ruahchannak he tuah ah cun, sual a si.

Duhsak deuh mi party um phung a si. Asina in, duh lo mi party sunghnak caah, dan le dun lo i, catial, holh, phaisa chawva thawh, (Influence) tuah le (Soliciting) tuah hi tih a nung ngai mi a si. Hi bantuk kan tuah ruang ah, kan tangh tuk mi pa ca zong ah thil tha lo a chuak kho i, kan huat tuk mi pa tei nak lila a si kho.

Laica in kan tial ruang ah Kawl Party nih an theih lai lo ti hna ruah ding a si lo. NLD ah Chin/Lai tampi an um. USDP le ZCD party sin ah Chin/Lai tampi an um ve thiam thiam. Kan duhsak tuk mi pa kha dan le dun lo in, kan tangh tuk sual ah cun, kan duhsak lo mi pa nih dan le dun ning cang te in a tuah kho thiam thiam ti mi philh hna hla usih.

Chin miphun nih Chin ram le Chin miphun cu dawt cio a si ko. Ramdang kan phan i, Ramdang mi sinak (Citizenship) hna kan lak hnu ah hin cun, ramchung i, ram le miphun caah Political Party dirh in, a tuan mi hna nak in, kan thiam deuh, kan fim deuh, ram kan daw deuh timi ruahnak hna kan ngeih sual lo a tha. Pasal-Nusal ka si ve, Chin Politics ah si seh, Myanmar-Burma Politics ah si seh, i paih ve cang ning ti ah cun, kir than kho a si. Dan le dun ning in, Myanmar Citizen lak than kho a si. Party dirh kho a si. Election ah i tlar ve i, thimhnak ah lut kho a si.

Nai te hrong hrang i, ca tial mi cheu khat hna ka rel tik ah, kan kaltak cang mi ram ah kan tang ta mi pawl nih, an mah le an si kho tawk in an tuan cuahmah mi pawl zei kan rel lo nak ca pawl ka rel tik ah le, a bik in 2020 Election kong hna ah, dan le dun kalh in kan um sual nak hnga lo, sia herhnak he ka tial mi a si. Thuk deuh in theih a duh mi pawl caah:- Myanmar Election Law

Credit: Dr. Ngun Cung Lian

Leave a Reply