Pyithuh Ukchukzi (Mipi Uktu Cozah) le CDF nih Federal Fimcawnnak mumal le Policy in kan kal pi ve maw Practical in kan hmang khawh ve maw? Federal cu Mah Tein Khuakhan Lairelnak asi. Pine ah Nawlngeihnak aum. Bahu nih Chakhri tlaih lomi ti asi caah: NUG kuttang ah cawnmi Siang Inn ah: Federal Fimcawnnak in Kan Kalpi timi hi Federal asi maw. Tuak ngaingai a herh.

NUG nih an kalpi mi Fimcawnnak hi Federal asi le silo cu Panglong ah Pu Kio Mang BIA ROLING hi tahfung ah hmang in NUG nih an kalpi mi Fimcawnnak Policy le Mumal- Dundan- tlaihtleng- tbk hi Federal asi maw silo tiah kan hngalh khawh bik men lai. Federal Fimcawnnak tahfung le cuaithlai nak hi adang tampi aum ko lai. Pu Kio Mang BIA Roling tahfung pakhat hi tutan ah kan hmang tuah lai. Culo ahcun Mi soisel le zeirello ah nan ruah hoi sual lai CHINMI cu.

Pu Kio Mang BIA Roling “Kanmah kan phung le kan lam ka holh le ka ca, ka biaknak ning tein kanmah tein kan i uk ding asi ko ahcun Union [Burma Proper] he i fonh kan duh ve ko.” Hakha Bawi Panglong Biakamnak ah senthuh tu. “If we are to rule by ourselves with our own language culture and custom, we are willing to form a union with the Burma Proper.” Pu Kio Mang (1947) Hakha Bawi (Signatory of the Panglong Agreement)

Kanmah kan Phunglam tein kanmah caholh in Kanmah kan Konglam le Vawlei fimthiamnak kong cawn kha Federal Fimcawnnak I a muru cu asi. Hi Bantukin NUG, nih a kal pi ahcun Federal Fimcawnnak asi lai, a kal pi rih lo ahcun a kal pi cang a herh. Culo ahcun kan tlai chinchin lai, Federal Fimcawnnak in kum 80 deng kan tlai caah tu dirhmun hi kan phan. Federal Fimcawnnak in kum 70 leng kha rak kal khawh usih law Israel kan tluk cang khawh mi asi. Israel kan phan khawh lo tal ah Singapore cu fimthiamnak ah kan lawnh cang hna. Ram Innpa zong nih an kan tluk mi an um ti lai lo. Eden thar ah CHINRAM kan sersiam lai timi kha a Hlawhtlinnak a hlan tuk cang lai.

Miphun dang nih nautat cu chim lo. Miphun kip nih Upat hmaizah mi kan si cang lai. NUG kuttang ah Sianginn tampi kai asi. Camipuai a tuah mi zong an tampi cang. Federal in an kal maw? Sihmanhsehlaw, Kawlram Fimcawnnak Curriculum ṭhing kha an hmang caah Federal Fimcawnnak ti khawh asi lo. Kawl Miphun caa lawng ah Federal Fimcawnnak asi. Kawl Caholh, Kawl Nunphung, Kawl Zatlangnun, Kawl biaknak, Kawl tuanbia, tbk Kawl miphun Konglam kha Kawl Saya / ma te nih cawnpiak asi caah, KAWL Miphun caah cun Federal asi. Byheart in an chimh rih hna I, Byheart in Camipuai an phi ter rih hna belte ah Federal in an tlau ve.

Textbook ning in siloin Saya/ma te cawnpiak ning thengmang in siloin: ngakchia nih amah le a khap tawk tein a chimrel khawh ahcun (Creative thinking) cun Distinction / Credit/pass ter ding asi. Camipuai lawng I rinh in catang kai ter ti le ngakchia an thiam le thiamlo hniksak cu Federal asi lo. Saal Fimcawnnak phung asi. Camipuai tu cu kan tuah ko lai nain a thiamhlei mi thimhnak caah si ve seh. Ngakchia an thiam le thiam lo hniksaknak nak le catang kai ter nak caah Classroom ah cawn piak lio ah 50% cu cawnpiak tu nih Lairelnak le biachahnak a ngeih diam cang ding asi.

Classroom ah kan cawnpiak mi hna le Camipuai cu ngakchia creative thinking kha papek ding asi. Thinking Classroom le Thinking Exam si aherh. Cucu kan hmang khawh rih lo ahcun Federal in kan tlau bak. Bahu Camipuai timi hrim hi Federal Fimcawnnak ah aum rai asi lo. Bahu Camipuai phunglam cu Anaasin Camipuai asi. Bahu/Pine/Myone/Pengtlang/tbk in Question pakhat I hrawm in Camipuai tuah cu ngakchia kha an nung in nan thah hna. Ralhrang muisam le ziaza.

Tutan Lakhruak can ah, Chinland ah Fimcawnnak kan kalpi ning cu NUG nih Kawl miphun hna sinah an hmang mi Policy ning in cun asi khawh lo. Federal asi lo. Ralhrang le Saal Fimcawnnak mumal le Policy asi. Aruang tampi ruangah Lakhruak Chinland Cozah kan ngeih khawh lo mi cu apoi tuk. Hruaitu Lubo rual le ICNCC santlaih lo bak asi ko. Can Karlak Chinland Cozah aum khawh lo caah: Federal Fimcawnnak Policy ah fakpi in kan tlau ve. Zohhmanh uh! Sianginn kan awn cio tikah NUG kuttang ah asi na CDF kuttang ah asi na Pyithuh Cozah kuttang ah asi na Kawlca le kawl mumal in a cawn na Chin Caholh in a cawn na tbk in kanmah le Zubui khur cio cawh asi.

Rallokap le Kawlte nih Tlangcung mi fimthiam lonak caah tanbo in an hmang mi Curriculum hlun le cawnpiak nak hlun. Camipuai siṭal kha nan kalpi rih. NUG kuttang ah Sianginn kan awn khawh, NUG ti ning in Sianginn kan kai, Saya/ma te thlahlawh zong kan pek khawh hna kan tuah Camipuai kan tuah Ralzam sianginn zong Mizoram hmun 2-3 ah kan tuah tiah Kawldan le kawl mumal in nan kan kalpi buin an tlo tuk rih Federal Education system in kan kal nan ti ve I, nan I lunghmui ngai rih. LAIMI KAN CEM LAIZO holh in.

Federal timi cu Bahu le NUG in aathawk ding asi lo. Tihnah hi Kanmah kan si caah kanmah in aa thawk lai, cucu NUG le Bahu nih YES AMEN anti ding kha an rian asi. Saya ṭuan, bawi ṭuan le Ralbawi ṭuan kha NUG rian asi lo. Kanmah in aa thawk mi le mah tein khuakhan Lairelnak ah hram a thawk mi CHINISM Tihnah in a rak luang mi tbk vialte cu NUG in zeizei ti loin, vei mu ti loin zemlo ti hin loin; (On the spot) Recognization / Legalization / Recommendation an tuah lai. Federal tiah kan aukhuang rup in NUG lei ah Vanlei zoh in kan zoh tuk caah Federal in kan tlau tawn.

Zeipoahah NUG I rinh: NUG nih lam hmuhsak lawng ah: NUG nih thanhca an chuak lawng ah NUG theihpi nak locun: tbk Bahu lawng bochan in nung: Bahu NUG thaw in nung, Bahu NUG Kutke le fimthiam nak lawng I rinh / hngak/ tbk cu Federal cozah an si lo ti nak le Federal kan lungpem lo ko. Centralization a ṭhawn taktak mi Democracy Cozah tu an si lai. Fund le Weapons (phaisa le Hriamnam) ahcun NUG rinh ko hna. Uknak, Upadi tuahnak Biaceihnak le Federal Fimcawnnak ahcun Mah tein Khuakhan Lairelnak asi awk asi.

Tutiang ahcun: Thantlang Peng hi Federal in kal a thiam bik mi an si. CDF Thantlang le Thantlang Mipi Uktu nih Uknak- Upadi- Biaceihnak- Fimcawnnak ah: Mah tein khuakhan Lairelnak in an kalpi hi kum 2 dengmang asi cang. Sihmanhsehlaw a poimawh nak cu Mara- Lautu- Zophei- Senthang le Zotung tbk a va huap khawh ti lo. Annih hi Federal bantuk Rallo Bantukin an kal. Kawhra buhhrulh mi bantuk an si. CDF Thantlang nawl hi I cawng cio hna usih law, kan hlawhtlin ngai hnga. Bible ahcun: Maw zangthupa Hngerhte sin ah Fimnak va cawng an kan ti.

Paucan Dohthlennak can ah Federal in Ukpennak, Upadi, Biaceihnak, Fimcawnnak cu CDF Thantlang sin ah tiah: in ti hna ning law nan ka huat tuk sual lai maw? Thildik hi kan zulh dawi awk asi ko. Bochu Aung San cu a sin ah aum lomi abang khawh lomi: a sin le a Hawikom sinah aum lomi: An lak ah cawn khawh asi lo mi: tbk Fimnak le thiamnak, Politic le Policy kong ah Tuluk ah a kal hmasa. Aarem cang lo caah Japan ah kal in Fimnak a va cawng, Kannih cu Ramdang le Japan kal a herh lo kan tappi le lungthu kian te ah Thantlang Mipi uktu le Fimcawnnak phu an um ko.

Chinland Caholh in cawnawk Curriculum kan ngeih rih lo caah a poi nak cu asi ko. Nain Chin holh in cawnpiak in Chin holh in Camipuai phi nak nawl pek ding asi ko. Camipuai ah a ṭial in byheart cia mi lawng siloin, creative thinking timi an mah le an khawp tawk tein an chimrel khawh ahcun Pass pek / Credit pek ding / Distinction pek ding. Tehte: Cawnpiaktu Saya Kum 10 ka si chung ah Laiholh tein ka cawnpiak hna. 100 % ka hlawh tlin tiah ka zumh.

CDF nih kan humhual ram le Pengtlang ah Federal Fimcawnnak in kan kalpi tikah: Education Board dirh a herh. Chinland cu CDM Saya/ma 80 asi. CDMer Saya/ma te le Fimcawn nak lei zung rian ṭuantu tampi kan ngei hna. Primary in University Lecturers le Professors tiang aa ngeih mi kan asi. Education Board kha full authority pek ding: Empowerment pek ding: An cung ah uktu le nawl ngeih tu si hrim lo ding. CDF siseh Mipu Uktu phu siseh Education Board cung ah um lo ding. Annih cu Technicians le Professionals an si. Democracy Policy nih nawl a pek mi asi.

Kawlram ahcun NLD chan zong ah Bahu thotho nih chakhri tlaih asi. Federal ukpennak le Federal Fimcawnnak ahcun Education Board hi Luzik le Decision Maker an si lai. Fimcawnnak he pehtlaih in Policy maker, Law maker, Curriculum maker tbk an si lai. CDF, Mipi uktu le donors nih an herh hai mi vialte bawmhchan in ṭuanvo lak tu kansi ve lai. A cung ah bawi si awk asi lai lo.

Education Board nih aherh ahcun: Curriculum committee cu a dirh te lai. Ramchung le Ramleng Mifimthiam hna le aatel ding vialte I tel dih an tuah te lai. Zalon tein a tuah fawn lai. Dejure le Defecto: Technicians timi Mifimthiam hna telin a tuah lai Hmaikum ah cawn ding mi Federal Curriculum cu an tuah te lai. A buaibai an ti ahcun Anmah Education board nih Bu pakhatkhat kha ṭuanvo an pek khawh lai. Tcnk: CACC- FBA- CBCUSA tbk zong asi khawh ko. NUG nih Recognize le legalization nan tuah hna lai.

Mirang cathiam lo le Mirang holh thiam lo ahcun Vawleipi ah Dotla mi si khawh asi lo. IT fimthiamnak in Vawleipi cu Pakpalawng asiko. Mirang biatak tein cawnpiak ding asi lai. IT fimthiam nak zong an kum le catang rup in cawnpiak chih ding. Curriculum kan I ngeih hlan ah Kawlram Curriculum chung in cawnawk tlak asi mi lawng khaw Education Board nih Zalon tein thimh ko hna seh. Chinland vialte uniform si a herh lo.

Federal Fimcawnnak in a rak kai mi / catang kai ter mi cu NUG nih full recommendation nan tuah hna lai. Federal Fimcawnnak Sianginn ah a kai mi ngakchia cu Ramdang peh aduh tikah, cohlan kan si nak lai. NUG nih Strong Recognize tuah a herh lai. NUG legitimacy a tuah mi ram ah sianginn pehnak nawl aum nak lai NUG nih aa zuam a herh fawn. Aa zuam lo ahcun a minung tu thlen awk an si ve hnga. Abikin Federal Fimcawnnak Sianginn ah Tanghra awn mi ngakchia nih Ramdang ah College le University an peh khawh nak hnga NUG nih I zuam seh.

Lakhruak Chinland Cozah aum ahcun NUG ai awh in anmah nih an tuahṭuan te lai. International bawmhnak in Kawlram ramri India ram ah Vawleipi ah Dotla mi College University zong tuah khawh asi. Tehte: Thailand Chianmai College le University khi mah bantuk hi an si. Bangkok ah a um mi AIT Asia Institute of Technology zong khi asi ve. Rangoon ah dirh awk ah an ti ko nain Thang Sui nih a duh lo caah Thailand Chianmai le Bangkok an dirh mi asi. Kawlram Mifimthiam tampi nih Master le Ph. D an va kai nak hmun le Institute asi.

One man show / One Party shows kan si lo nak hnga aa ralrin a herh mi cu kanmah CDF tu kan si. Midang an si lo. Kanmah CDF upa le Ralbawi lawng nih ukpen le hruaitu si kan duh sual maw? Ralkap le Uknak kan kemh sual maw? Na tlau ve lai dakaw? Zeipoah hi CDF lawng nih Chakhri tlaih kan duh sual maw? Federal Fimcawnnak tiang in kanmah CDF nih Chakhri kan tlai sual maw? Kannih CDF khuakhan Lairelnak locun: Kan ti sual maw? Kanmah lawnglawng timi? Mipi nih ṭihmi Ralkap kan si sual maw? Mipi nih kan umlo kar ah ceihphai mi le mualpho mi kan si sual maw? Hruaitu kan sin bangin kan lungthin kan ruahnak kan biaka kan policy kan chunmang kan puitling a herh i, Proactive si zungzal a herh ko Mino hna. CHIN YOUTHS FOR REFORMATION KAN TEP CUAHMAH CANG> ARAU HLAN AH A PUITLING LAI. Credit: Saya Rung Kaw