Pi Suh Ci le a Company cu an Vaivuan te lai: WWII dihka ah, Mirang nih a rak ukmi hna ram vialte chungin amah tein aa rak izuhphiahmi si ko nain, Kawlram chung cang ah cun, zalennak pacang ṭha bang National Hero bakin a hung dirtu cu Aung San a rak si. “Mirang le Japan a tei khotu Aung San” ti in!

A no lio tein Communist ruahnak nih a runhmi Aung San cu ramkhel minung ‘politician’ cu a rak si lo. Ralkap thuam iphoih in ramkhel vawlei a rak lamhka ah, mipi lungtluanh khawh dingin biachimthiam khi “politician” tinak a si rua tiah a rak ruah. Cucu, Kawlram kan national hero-pi cu a rak si. 1988 lio Insein, East Kyugone lakphakdawr pakhat chung i cozah palik he siangngakchia buainak ruangah Kawlram pumpi in Ne Win cozah a ṭhatlonak lung a hung pem hnik i aukhuan cio a rak si.

Caṭial le meditation phunphai in Mirang pa he a nunlam khuasak thluangthluan dingin aa tiim cangmi Aung San fanu Suh Ci cu a nu dam lo ruangah Yangon ah a rak phan ve celngel. Suh Ci cu cathiam a si. Oxford chuak a si pinah ca lawng rel lengmang ko i cauk hna chuah ve phun in khuasak a duhmi ceo khi a rak si ko. Kawlram chung do-autu sianghleirun siangngakchia hotu cheukhat nih Suh Ci cu mipi hmai ah biachim dingin an rak sawm. Suh Ci cu a va ithawh ve.

Mirang le Japan hmanh a rak tei khotu Aung San fanu biachim cang cu Kawlram mipi nih an rak uar tuk hringhran. Mah khan, Suh Ci laar hram aa thawk colh. Ne Win bak heh tiah a kuttong in a sawh ngam i a chiatnak vialte mipi hmai ah a phuang thluahmah ngamtu Suh Ci cu Kawlram mi nihcun uar bikmi ah aa chuah ko.

Suh Ci aa telnak thawngin mipi hliphlaunak a rak ṭhawng chinchin. Palik le ralkap zong nih do-autu lei ah an rak ṭang. Kawlram uknak tawhtlaitu Yangon khualipi zong siangngakchia nih an kut chungah an rak ihum khawh dih ngawt cang.

Ne Win sermi cozah le an hnuzul cozah vialte an hung tlu thluahmah. Nain, do-autu leikap nih zeitin hmai kan fon lai ti an rak ihngal lo. Caan Karlak Cozah maw kan ser lai siloah, uknak dah kan laak vek lai ti phun in a rak ruattu mifim phu an rak um lo. Suh Ci tu kha uknak lak dingin siangngakchia lei nih rak forhfial a rak si.

Carel le caṭial lawng a rak huammi Suh Ci nihcun, “Kei cu India ram dothlen cawlcanghnak hruaitu Gandhi kha ka uar bikmi pa a si i hranhram in uknak ichuh phun cu ka cohlang lo,” a rak ti deih. “Non-violent activist ka si, kei cu ramkhel minung “politician” ka si lo” a rak ti hna. Muidawh Suhte nihhin “politician ka si lo” aa rak ti lengmang. Los Angeles Times nih Suh Ci strategy thiamlo molhnak an hun phozar tan zongah, “anih cu pilitician a si lo, non-violent activist pei a si ko cu” ti lei in a ṭanhtu pawl aw-aan nih rak tei deuh khi a rak si.

1990 thimnak hnu ah innchung lawngah i-erh dingin Kawl ralkap nih nawl an rak chuah. Hi lio caan thawkin Suh Ci nihcun Kawl buddhist meditation khi biatak tein ka tuah tiah Bertil Lintner sinah a rak phuan. Kum 5 chung pehtlai in meditation ka rak tuahnak nih, “zeidah ka chim awk a si, zeidah ka hrial awk a si, ti le zeidah tuah hmasa awk a si tbk khi a ka theihter” tiah Lintner sinah cun a rak chim. Cun, “Hi tan ah cun, keimah cu ramkhel minung “politician” ka si” aa ti lawng si loin, “kei cu a hlan tein politician ka rak si i atu zong ka si ko, hmailei zong ah ka si ko lai” tiah a bia a peh chap.

A hrut tukmi le phungning lo khuasa Kawl Ralkap pawl nakcun Suh Ci cungah nun nuamh ruahchannak cu Kawlram mi vialte nih an ingeih cio. Phung uknak tangah rammi vialte khua kan sa hna lai. Hohmanh phung cungah khua an sa lai lo” ti hi Suh Ci nih Kawlram mi vialte a rak kamh zungzal. Cucu “politician ka si” aa ti hnu ah a tlaihtleng bantuk ah aa hmanmi bia a si.

2015 thimnak a luh tik zongah “phung chungah khua kan sa lai, phung nih a kan uk lai” ti kha a aw thareeng pawt viar in a rak aupi. Uknak an von tlaih taktak tik bel ah, Kawlram chungah “phung uknak tangah mi vialte cu khuasakter an si maw?” ti biahalnak caah cun, ralkap chan he aa dannak pakhat hmanh a um lo ti awk si ko. Tamat ralkap an itel ruang thengah si lo. Amah Suh Ci le a party aa timi phu nih phung an lawnhmi le mipi duhnak an lawnhmi a tam ngai. Hi kong hi tuan deuh ah Wisdom Hill bianabia laa in ka thai bal. Atu VOA nih biatak nawn in an von tongh ve cang. “Mipi zalonnak le himbawmnak kilkamhtu phung ‘naing/luat/lung’ cu mipi caah si loin, anmah NLD hruaitu pawl tu nih anmah zalonnak ikilhkamhnak caah an ihman” tiah VOA nihcun a sawhpiak hna.

Cun, Suh Ci nih a party hruaidaan khi, zoh lengmang tikah, Vietnam Communist phunphai hna ka lawhter pah hna. “Pinni angki” an ti. Kawl thilpuan angki ah cun, “pinni” an timi khi a chiahru cem le a man fawi cem phun si rua. Ramdawtu le ram ca rianṭuan dingmi nihcun “a chiahru man fawi cem” kan ihrukawk a si ti hna sehlaw ka dawhter hna.

Vietnam pawl cu tala luchin phun khi an rak chinh. Kawlram Suh Ci hruaimi pawl belte nihcun tala luchin tu cu an ichinh hraw rua lo. Vietnam lei ruahnak ah cun lothlo (leithuang) lukhuh an ti duhnak khi a si an ti. Cu a chiahru timi “pinni” cu an ihruk-aih nain, vawlei cung a ṭha bik le a saang bik Mercedes Benz kan iciit viar awk a si a titu cu NLD party an si ai. Lohbak!

Kam khatlei ah, Pi Suh nih a party minung pawl khi anmah duhning zalong tein onhnak nawl a pe bak hna lo. Mino MP ‘minta maw hlasa phun kha dek’ hna nihkhan DVB Debate lio ah, “kannih party cu duh paoh in biachim ngah lo” tiah a rak phuan ko khah. “Party in an ka chuah sual te hnga maw aw,” ti phun zongin aa rak icapo. Cu tluk cun NLD pawl khi Suh Ci nih an hmur le an kaa zong ṭhim in ṭhitpiak hna sehlaw a dawh.

A sullam cu NLD party hi a zei Union Party hna cu…nemmam. Suh Ci dirhmi company rianṭuan phu bantuk an si. Suh Ci nawl loin, thil a tuah ngammi hohmanh an um lo. Suh Ci nawl an buar ahcun phuah bak. A nawl an zulh ahcun ziknawh na ei zongah, mi thleidannak na ngeih zongah an lu bik nih a hna aa cheh deih ko lai. A ngaingai ti ahcun, vei zong khi a dik lomi thil a si. Vei te khua i vei an veimi pawl khi! Mirang le Korea te cu si hna sehlaw, an lu an kheuh cawk hnga lo! Zeisi hmanhah, ramkhel party hi cu company bantuk cun dirh a ngah lo kho men. Company bantuk in ditrenghmi party lam cu an lu bik a dih tik ahkhin cun, an vaivuan zau te lai. Cu vial.. Credit: Salai Ceipi