Kan Fing le Tlang lawng maw sang lai? Kan Iungput le ruahnak Idea AA lungput hi zoh usih ‘cawntlak a um maw?’ AA tei nan duh ahcun zei bantuk lungput ngeih kan herh nan hmuh lai. Kau deuh ruat buin rel ding ah kan sawm. ‘Philosophically proved bak si’

AA nih kawl ralkap an thah hna tiah thawngpang theih cu Tlangcungmi caah cun thawngpang tha tuk a si. Chin state te hna i a kan lal hnawh tuk mi kawl bawi hei ti, PK, Palek ti pawl, kan lung chung in va thi hna seh tiah kan duh tuk tawn mi pawl le Laimi pasaltha pawl nih an kut dong hmanh an thlir hnawh ngam lomi pawl kha Arakan ram ahcun a ther bak in an ther hna. Kawl Bawi zong hi Arakan ram ahcun tavuan an ciah ngam lo. Cucaah Arakan lawng te hi a tam deuh cu zei bantuk department zung zong ah bawi an si. Kawl bawi an phak pingpang zong ah sayakyi an țuan ngam lo.

Hakha hrawng hi bocal ngai i a um mi zong Arakan vawlei an lamh bak cun a kiim bak in kan kiim dih ti si. Kawl holh hmanh in thang in an holh ngam lo. Ziah tiah cun uifir an si nak zia hi Arakan vawlei an phak lawng ah an pemh. Hakha hrawng i Bawi an țuanmi kha vawlei phung a si lo ti hi an pemh lo pin ah Laimi zong nih kan pemh lo. Arakan lawng nih an pemh tikah Kawl pawl zong kha miram cia ah uifir le sahrang bang va bawi cu palh tuk a si zia kha an pemhter hna. AA nih Laimi kongah an sualnak cu kan rem cio hna lo. Nain an strategy pakhat a si caah an mah caah cun thiltha thiam ah an ruahnak kha a tang lei deuh ah kan hmuh te lai.

Kawl ralkap nih Laimi khua tin ah mi an thah lo nak khua hi a tam tuk lo. Mi an hrem lo nak khua hrim cu a um lo. FB Video chung i tuksum kan timi tihnung hremnak pawl hna khi cu Laimi nih Kawlralkap kut ah rak tuar dih cg mi a si. Video an rak thla sawh lo i a si. Sallungput a ngeimi tu nih cun Kawl miphun cung i lungtlin lo ding le thin hun a herh zia khi an pemh rih lo. Uico cu zei tluk a bawipa kut a tuar ko zong ah a bawipa hnu kha furh ferh, furh ferh tiah a zulh ko. Sal lungput a ngeih caah a si. A ka cawmtu ti khi a philosophy san bik a si.

Nain Cakei ve cu va hrem sual hen, Vawlei cung ah van chia bik le zangfak bik ah an ser colh lai. Sal lungput timi hi thawng le der, cathiam le thiamlo he aa peh lo. Vui zong a țhawngfim ngai nain Sal lungput a ngeimi cu a bawipa nih sobul he a ludur in a khalh i a rian hrang kha a țuanter ko. Hngerhte hna hi saram fa te a si nain sal lungput Laimi bantuk in a ngei ve lo i an luat ko.

An mah hngerhte bawi uk lawng an duh. Cakei nih ka țhawng deuh ai pat tiah hram hram in a uk kho hna lo. Ziah-Sal lungput an ngei lo si. Hngerhte cu an mah tein an i uk awk a si bantuk in a dang nih uk zong an duh ve lo, kha kha bawi lungput a si. Tlangcungmi tam deuh hi Sal lungput ngeimi kan si. Cu lak ah Laimi hi Uico nak in kan zual. Vuipi cu sal lungput he a bawipa rianhrang a țuan ve ko nain a thin a hun ahcun a bawipa zong a phomh ko. Shan le Kachin te pawl hi Vuipi sallungput level an si.

Arakan pawl lawng lawng hi tlangcung mi ah muvanlai lungput he hmai a nawr mi an si. Cu hlan ahcun Sia tum sal lungput hrawng khi an rak si.a tu cu Kawl pawl kha mit caah mit ve bak in an phomh cang ko hna. Nan mah lawng maw mihrem le uk a thiam an ti hna i an leh ve cang hna. An hlutdaw palai pawl hmanh an bia a cian tuk cang. Arakan ram ah kawl bawi pakhat zong hmuh an duh ti lo. Strategy an hmanmi hi a sang tuk i Laimi cheu khat nih cun IS ralhrang he an tahchunh hna.

Laimi cu kan pedan a rak tawi tuk kan mawh lo. Dokhel timi nih a tuah awk a herhmi kan pemh lo, Ram min in mithah le pumpak in mi thah aa dannak zong kan pemh lo. Nuthlu lo,pathlu loin pakhat zong tang lo pungki ah lut lawlaw ding lawng ah kan ruahnak hi a tlak. AA nih mi an thah ning dan hmanh hi kan fiang lo. Hriamtlai timi nih cun a herh ning in mithah kha a thiam a herh. A sual lomi pa hmanh kha thah a herh caan a um si. Strategy pakhat a si.

Vawi tingkhat zong kan kaa cun kawlca tar hlah uh tiah au hmanh si law, a duh lomi nih cun nan ngai lai lo, kha bantuk dirhmun ahkhan kawlca tar sual phawtnak bak in minung pakhat kha zapi theih ah thih dan pek a si ahcun a rannak in Laica in nan thlen dih ko lai. Dokhel timi ahcun mah pawl kha hngalh a herhmi strategy an si. Mi thah dan zong phun hnih in țhen khawh a si rih. Keh in thah le vorh in thah a um i an i dang. A pahnih in khingrual tein hman thiam a herh. thah sawh sawh kha a ngah ve lo. Keh thah le vorh thah aa dannak cu chia rih sih law.

India pa AA kut ah a thih ruangah Laimi cheukhat nih cun AA an ci mit cang lai, an lam an i phit ti phun ruat mi an um. Hruh bia. An lam awng chin lai. AA kong hi tuanpi ah ka rak țial cang i, hi dirhmun an phaknak lai kong le hi nak in a zual deuhnak lai le a neh hnu ahcun Confederation cu chim lo Independence hmanh an ngah khawh lai nak kha asi. Laimi tampi comment le ruah daan ahcun kan hnu fur lio ah khan cimit dih ding an si cang nain an thawng chin. Cu Thawnnak tawhfung hi kan pemh a herh. Cawn awk tlak a simi cu kan ral sin zong in kan cawn awk a si ko.

Țhawnnak tawhfung vialte hi kan sinah a um dih. Kawl sin ah Federal a um lo, Confederation, Independence zong a um lo. Kan mah kut ah a ummi a si. Va hal len awk a herh lo. Hal phung zong a si lo i pek phung zong a si ve lo caah an in pe hna lai lo. Kan mah tein kan ser a herh mi a si. Cu kan sernak ah dawnkhantu ral paoh kha hual loin thianh kha a biapi. Cabuai timi ka doh a si lo. Cabuai phun hnih a um. Cu cu va ‘hal’ cabuai le va ‘fial’ cabuai tiah aa dang. AA nih cun ‘fial’ cabuai hi a duh. Kan duhmi kan ngah hlan lo, kan duh ning paoh in kan cawl lai ti hi a si. Vawlei cung i a hlawh a tlingmi Cabuai pawl kha “hal” cabuai si loin “fial” cabuai an si.

Laimi nih CHRO tibantuk le UN tibantuk kan i bochanmi bang hna hi cu ningzak taktak khi kan si. Laimi nih kan țih tak mi cu UN lungtluanh lo ti bantuk khi a si. Hriamtlaih zong ah UN nih a sawilomi a feltakmi bantuk bu si kan duh. Cu bantuk nih a miphun caah zei hmanh rian a țuan kho lo. US hmanh hi UN nih cun a soi ko. AA nih cun UN sawi kha zei ah an rel lo. A herh lonak ah sawi cu an duh ve lo nain an kan sawi sual lai ti phang in summi zei hmanh an ngei lo. Cu cu pasal an si nak a langhnak a si.

Mipi an tlaih hna ahcun Human Right pawl nih an kan report lai ti an theih ko i kan report hna seh law UN nih kan zoh seh ti zong kha an duh khawh mi a si. Tikah an phung ningin tlaih a herh timi cu an tlaih ko. UN nih zei hmanh an cung ah a tuah khawh lo kha an pemh. UN tham cu uico pei an si ve ko cu. A ho tal nih kawl sal kan sinak in an kan chuah maw? Kha bantuk UN mithmai zoh kha AA nih cun a herh ah a chia lo.

India mi cu pakul hmanh that hna seh law India nih AA cung ah zei hmanh a tuah khawh ding a um lo. pehtlaihnak hmanh a kawl chin lai. AA nih India le Bangla he i dawt cu an duh ko. Nain India bantuk uico zerthluak le tapung cung ah dawtnak ngeilo ram caah cun i țhatter tuk kha mi an nautat deuh. Tapung le Cozah cu pehtlaih phung zong a si lo ti kha India nih an kalpi tikak AA nih va bia hmanh hna seh law India nih cun a namnet chin ding khi a si.

Cu bantuk ahcun AA nih an fimnak tactics an chuah ve. Kan nih cu hriam tlai kan si caah kan sifak le kan harsat hi a poi lo. Nain India le Kawlram ri, lam le sul vialte hi kan mah ta a si hi hngal uh. Kan mah loin zei hmanh nan tuah kho lo, nan kan namnet deuh deuh le nan sipuazi kan khar deuh deuh ve lai tiin AA nih a zuamcawhmi hna khi a si. Tapung zei hmanh tuah kho lomi kan si lo, Arakan ram le Paletwa Mizoram kar ah si seh Sipuazi nan suaisam mi vialte hi kan kut ah a um caah nan kan upat ve le nan kan chawnhbiak a herh, Arakan mipi a aiawhtu ralkapbu kan si ti kha an langhter mi a si. India zong aa hlau lai i a herh ahcun an lung tluanh aa zuam te ko lai.

India ralkap nih kawl ram chung ah luhnak ding a lam pakhat zong a um lo caah AA cung ah zei bantuk phih-aa rek nak a tuah kho lo. A lam um bik pakhat khat i thim hmanh seh law dang khat ah China tuluk pi a um rih caah India caah zei hmanh a ngah lo. Lawngtlai ramri hrawng AA cawlcanghnak a rek lai nan ti lai nain a sungh ding mi le a țuan ding mi aa kaih lo. A herh lo ah AA pakhat hnih a thah, an hliam hna cun India Project pi kha an hrawh chin lai caah zei hmanh a ngah lo. Zoramthang zong nih uang ngai in AA pawl himnak caah Mizoram hi kan biapi a ti kho lo. AA nih mizoram ah himnak zong an kawl ve lo. Sunghnak tu an pek khawh hna. Nain a herh lo ah AA nih buainak cu a va serh lem hna lo, zei cozah he paoh remnak tu kha an i zuam ko. Nain i țhat ter nak in zei that hnemnak cu chim lo sunghnak tu a chuah caah an pasalnak kha alangh ve cang ko.

AA nih Laimi an tlaih men ah Human Right ah kan report hna lai ti rumro kan i bochanmi kha a niamtuk le ningzak ruahchannak a si zia hi pemh ve hna usih. UN nih cun AA cu tidor khat te zong a pe bal hna maw? Mipi ralzam bawmh le Hriamnamtlai kong aa dan zong hi pemh caan a cu. AA nih cun mirang zong zakhat that hmanh hna seh law, Arakan mipi sawhsawh cu ralzam dirhmun an um ahcun Vawlei nih bawmh kha a rian a si ko. Buainak ngan a chuah lo ahcun vawlei zong nih a zoh lo tikah AA zong nih a tu hi vawlei hmai bak ah thawngpang an ser cuah mah a si.

Civil right hi a sang tukmi a si tikah Vawlei nih AA Cause le mission hi kan hmuh seh tiah civil hi AA nih tarhnak ah a hmannak pakhat zong aa tel. Nain AA min bak in an tlaihmi hna cu an thlah dih ko hna lai. Cakei cu mi seh a duh ahcun a țhih hna lo ti a si. A țhih hna ahcun a seh hna lo ti a si. AA nih an hman mi stretagy sang ngai a si. Kei mah sinin an i firmi a si. Laimi kan ruahnak ah cun CNA nih mirang pakhat maw hei that sual hna sehlaw Laimi an kan phih dih lai ti phun khi a si.

Mirang cu kawl bantuk an si lo. Civil mipi le Armed group hriamtlai kha a then. I tuk i den nak taktak a um lo ahcun UN zong zei hmanh an țha hnem lo. AA nih hlutdaw palai hna an van tlaihnak nih hin Vawlei a van cul chin lai i, an kong le lam, hmui tinh kha pho an duh a si. Arakan state zong ah hin ralzam IDP kan timi hi a tam deuh paoh kha pei Hriam tlai tactic taktak cu a si cu. UN rian le tuah khawh bik tham cu kha bantuk in mah khua a chuah tak mi mipi ca cawm lawng pei a si ko cu. US nih AA a tuk lai ti bantuk hna ruat lai u ci, a tuk ding cu kawl cozah zong nih a duh lai lo i, a tuk ding ah cun AA nak let hra sual kawl ralkap lawlaw hi a tuk deuh cang lai.

Cucaah AA cu hi ti hin an zual chin lengmang lai i an țhawng chin lengmang ko lai. Laimi zakhat an kan thah zong ah Vawlei nih zei hmanh a tuah khawh ding a um lo. An tuah khawh cem ah soi a si ko lai. Cun ah AA nih hin mi kha thah thlorh in thah aa tim lo, mipi thin lung tu ah khan țih nak pek i tei kha aa tim. Hlutdaw palai pakhat an tlaih mi hmanh nih hin Paletwa lei mi cu a hip dih hna ti a lang ko. An media pawl hmanh ah an buai ngam lo.

Laimi nih hi AA kut in kan i kham a herh nak pawl tampi ka rak țial bal cang. Ca lawng a za lo ti hi comment kan thiam bik mi a si. Ca kan țial tham cu Laimi thluakniam nih rel in fim i lak in zei kan tuah awk a si ti theihter duh nak ah a si. Ca kan țial lo ah zei hmanh tuah awk le ruah awk hmanh kan hngal lo si. Cun caa hi țha tuk le dawh tuk in țial ah a nahchuak i comment chia chia pek hmang zong kan um.

Kawl ralkap le UN zong si seh zei hmanh hi bantuk dirhmun ahcun i bo chan lo ding a si ka ti bal cang. Kawlral kap nih cun AA cu an tei lo tuk ding khi a si ko nain biana ah va tei hmanh hna seh law an ruam kai nak tu a si lai i tlangcungmi sin ah an sual chin lai kha a fiang ko. Cu ruang ah hi kong ah ralkap va țanh zong hau lo. Mah tha zaang i bochan a cu ve. Paletwa in dawi khawh nak ding ah a lam tampi a um lo. A lam pahnih lawng a um. Credit: Siang Bawi