Khah! Bochanmi Ram Tinthei Zong Nih A Vun Chim ve Cang Hih A Fiang Kho Taktak

Hakha hmunthar ekah 676 kongah; Law and Order mit in cuanh ahcun; Mipi lei zong a palhmi tete an um ve. Upadi lei theihhngalhnak ah chambaunak tete zong a um. An mawhlo, hibantuk upadi mipi sinah theihternak a tlawmtuk caah i chuahsual a fawitemi asi.Anti-Corruption mit in cuanh ahcun; Cozah zung cheukhat hna le Agents pawl nih mah miaknak ah an tuaitammi a um ve. Biatak in hlathlai in phung ningin tawlrel ding an si.

Protocol le Procedure mit in cuanh ahcun: Cozah lei nih hlathlaining, riantuanning le mipi he riantuantinak ah chambaunak le thadernak tete a um ve. Cozah, Zatlangbu hna, Khuanu Khuapa hna le hmun ngeitu hna thutti in tawlrel khawhmi asi. Innhmun ekah 100 hmanh thitha in aa tawlrel rihlomi, a dang vun purh rih cu kan ti cio.

Humanitarian mit in cuanh ahcun; khi inn saknak ah ngeihchiah chawva rum ngaiin inn a sami an um bang, ngeihchunhte ngeihchiah dihlak khon in inn a sami an um ve. An caah sungh zatlaknak taktak nih a tlak hnawh hna, khuaci an mui. Cheukhat nih lothlam bantuk asi an ti, mirum caah cun lothlam asi lai nain miharsa deuh caah cun an chanchung ah an zalh khawhmi inn le lo asi ve. Mithli he an hmaika ah an vun hrawhpiakmi hna zoh ko ah, minung thinlung nih a celhlo.

Economy mit in cuanh ahcun; innkhat ah atulio chawva man in buaktlak in Kyats ting 50 man in hei tuak usihlaw inn 130 cu Kyats 650,000,000 (Kyats ting 6,500 asi, a tlawmte lo). “Kyats ting 50 leng man Kyats ting 200 man pipi zong an um”, tiin Salai Van Tin Lian nih TCP sinah a chim. Khrihfa sinak le Chin miphun kan zatlang nun sining mit in cuanh ahcuh; hibantuk cu dawtnak le khat le khat zawnruahnak he tawlrel khawhmi asi. Kan pupa hna chan ahcun, mi harsa le hmeinu hmeipa hna inn le lo cu, khuapi in chuah hnawh in zalhpiak, sakpiak le remh piak a rak si. Kan chan tiangah cheukhat khuate ahcun an hman rih. Tutan bantuk hi cu kan tuanbia ah a voikhatnak kan ton asi lai dah. Ralkap uknak thalo kum 50 chung hmanh ah kan tong ballo.

Chin National Identity Security mit in cuanh ahcun; miphun himnak caah thin phang asi. Kadang states and regions 14 lak ah milu tlawmbik 2nak kan si. “Mahte in khuakhan lairelnak” kan khel cuahmahmi kan hmuh hlan ah hmunhma tamtuk hawn le zuar hi tih a nung ngaingai. Miphundang cozah riantuan le mirum hna sinah kan vawlei tamtuk a phak sual ahcun miphun dang nih chilh a fawi ngaimi kan si caah kan miphun sinak a himlo. Kawlram tlangcungmi hna khuapi vialte cu anmah miphun nakin miphun dang an tam deuh cang caah an khualipi ti awk hmanh a har i, an upa pawl an lung a rawk. Chinram cu kadang states hna sinah cuaithlai ahcun tonghtham rihlomi Virgin Land asi rih. Kanmah tein miphun himnak upadi kan iser hlan cu, rianrangtuk le hnawhsaktuk in kan kalpi awk asilo. Pupa ram a umlo timi hrimhrim hi kan hmurka in a chuah awk asilo.

Win-Win Solution mit in cuanh ahcun; Phungninglo asi tiin Upadi Zung nih bia a chahmi hmun le inn a fiangmi hna cu; Cozah nih tlaihpiak in mipi sinah zuarthan (auction) khawhmi asi. Innhmun le inn pawl zong, hlen a tongmi inn ngeitu hna lila zong nih tlanh khawh than asi. Innhmun cu mipi sinah pek ding an ti komi cu, inn a sa ciami hna lila pek khawh than zong asi.

Swedish thiamsangpa Alfred Nobel nih “Fakpi in a puak khomi Dynamite” timi cu lam le sul cawh fawinak, leitang thilchuak pawl fawi deuh in cawhkhawhnak ruat in a rak ser. Asinain minung nih pakhat le pakhat ithawhnawnnak raltuknak ah kan hman. A ngeihchiah vialte cu laksawng phun 5 ah then in pek dingah ro a vuih. Cu phun 5 chungah Nobel Peace Prize cu Vawlei cungah a sang bik le mipi nih upatmi laksawng asi. Hitluk Laitlang lam le sul cawh awk, hmun tampi chunh awk a tam lio ah Lam le sul fingtlang bo cawhnak JCB Excavators pawl cu inn le lo thatha hrawhnak ah kan hman ve ne mu.

2015 Puicimh kan ton kum 4 tlin caamtuak ni le thla asi. Vawlei Kokek Harsatnak nih a kan phak i hrial khawh arak silo caah innlo thatha an cimh le an purh lio ah kan ngeihchiat cio zia kha, ti awk a rak thalo. Tutan cu kanmah lila nih innlo thatha kan hrawh ko cu a poituk tileng bia a dih! Tutan ah a hodah a sung? Mipi an sung i, Chin Cozah zong a sung ve. Cucu Chin miphun dihlak kan sungh asi. Credit: Ram Tinthei