Dr. Ngun Cung Lian Nih Fiang Hirhiar In A Langhter Ko Cang Hih

Hmuhning

“2020 THIMHNAK A NAI, RUAH AWK A TAM”

Ngun Cung Lian (Camp – Yangon): June 28, 2020

2020 thimhnak a nai cang. 2008 Phunghram ning in thimhnak cu tuah hrim hrim a herh. Zei bantuk ruang hmanh ah 2020 thimhnak hi tuah kho lo ah cun, 2008 phunghram ning in lam pahnih a um. Pakhatnak lam cu a can a liam cang. Pahnihnak lam bel te a can a um rih. Pahnihnak lam kong cu a hnu ah tial kaa timh.

Chinram ah Ramkhel Bu pawl a si mi, CNLD, NLD, USDP hna nih cu, thimhnak ah a lut hnga ding mi Candidate pawl tuahtannak an ngeih cang timi theih a si. Adang Tualto party a si mi pawl hna zong an i timh tuah lio a si tiah thawng theih a si.

2020 Rampi thimhnak (Union Level Pyithu Hluttaw le Amyotha) Hluttaw caah siseh, Chin State Hluttaw caah si seh, ruah aw tampi a um. Cu pawl lak ah ruah a herh ko tiah 2015 Election lio ah Myanmar/Burma ram ah ka hmuh mi le ka ton mi he pehtlaih in, tlawm te tial ka duh.

NLD lei in Campaign an tuah nak ah Chinmi pawl caah ruah awk thil pahnih a um. “Minung zoh hlah uh, Party zoh ko uh, ti mi le, 2008 phunghram hi a thar kan tial lai (or) kan remh lai. Federal Ramkulh serh kho kan i zuam lai. Remhdaihnak a um lo mi hmunhma inches (1) zong a um lai lo ti mi a si. A si na in, Kum 5 reng lo acozah an tuah hnu ah chimh awk tlak mi social, economic, cultural, civil and political rights kong hna ah chimh awk tlak an tuah mi a um lo.

2008 phungram remhnak kong ah an bia kam mi kum 4 chung an philh sual i, emergency agenda an tuah. Thla 9 hlei a ruah hnu ah Union Parliament ah hna tlaknak (5) an tuah kho. An tuah mi pawl cu, (handicap or incapable) ti mi bia fang pahnih lawng a si. Remhdaihnak a um lo mi inches (1) hmanh a um lai lo tiah an ti nak in, Northern Shan State le, Arakan State, Southern Chin State hna ah buainak a zual chin chin. An can dongh lai ah Helicopter thar cawk, Bullet Proof Motor cawk, Inn hmun thar i phawh pawl ah an buai ngai ti mi cu, zapi theih a si.

USDP nih hin an i chuah sual bik mi cu, 2010 Election lio bantuk in kan tei than ko lai tiah an i zumh sual. 2010 Election lio ah NLD nih Election an lut lo mi an philh. Kum 2010 in 2015 karlak thil tha an tuah mi, Political Reform, Economic Reform, Administrative Reform hna ah than chonak an tuah mi par ah ah i zumh sual tuk.

Cun, International Relation lei ah siseh, Peace Process ah siseh, SEA game an tuah kho mi, ASEAN Chair an lak i, ASEAN meeting 1000 reng lo an tuah kho mi, Political Prisioners an thlak mi, Ramdang um Black-list ah an chiah mi pawl ngaihthiamnak an tuah kho mi pawl hi, mipi nih an theih lai caah, vote an kan pek ko lai timi an i zumh tuk. Ralkap uknak in Democracy ah ai thleng mi an si ko zong ah mipi mit ah zei tin an kan hmuh ti mi an theih lo caah an sungh.

Adang tlangpar mi Party pawl nih Alliance tuah kho lo caah an thazang a der. Cu lawng si lo, NLD le USDP nih tlangpar mi State (7) ah phaisa thazang le minung thazang hmang i an lut caah Rakhine le Shan ti lo ah cun, an sungh. Hi hna pawl hi Chin mipi nih fiang te in kan theih a herh lawng ah 2020 ah kan him kho lai.

2020 Election cu phun dang pi in a si lai timi ramchung ramleng um mi Chin miphun hna nih kan ruah le theih thiam a herh ngai tiah ka ruah. A tu lio thil sining in a kal ah cun, 2015 ah teinak a hmuh mi NLD hi 2015 bantuk in, an hmuh lai ka zumh lo. State/Region level ah si seh, Union (Amyotha le Pyithu) level ah si seh, san tlai lo mi, ei ruk a hmang mi, mipi nih pek mi nawlngeihnak a hmang thiam lo mi an tam ngai.

Tah chunnak ah kum 5 reng lo, State/Region Hluttaw ah siseh, Union Hluttaw ah si seh, Bill pakhat zong a lut pi lo mi, Question pakhat zong a hal lo mi an tam ngai rih. 2015 an bia kam ning in, Economic, Social, Cultural, Civic and Political Development an tuah mi hmuh awk a um lem lo. An bia kam mi an tuah kho lo mi a tam. A hmasa an chimh mi bia le, a hnu lei ah an bia chimh mi ai kalh mi a tam ngai. Cu ruang ah mipi tampi nih an lung a rawk. Peace Process ah hma a kal lo. Tlangcung hriamtlai tampi an lung a dongh. Ral i tuknak le IDP, Mithi, Mihliam an tam. Adang chimh awk tampi a um rih.

USDP hi Institution mit in zoh ah cun an tha ko na in, 2015 election an sungh hnu ah change an tuah mi hmuh awk taktak a tlawm. 2015 Election Manifesto kan zoh ah cun, fian te in theih kho a si. Duhsaknak tampi an ngei ko na in, detail plan an chuah pi kho rih lo. Election Commission nih nawl a chuah rih lo ca zong ah a si men lai. Asinain, USDP nih 2010 in 2015 tiang an rak tuah mi Political Reform, Economic Reform, Administrative Reform, Peace Reform le Adang reform pawl kha fek deuh in kal pi an i timh. Cu pin ah Mino pawl hmun hma pek i, Reform tuah an i timh. Tlangcung mi pawl he hawikawmhnak tuah i, Constitution (2008) Article 261 kha remh zong ah remh lo zong ah State le Region ah teitu hna nih an duh mi Chief Minister kha thimh hna seh an ti ruang ah 2015 nak in cun tam deuh an tei lai tiah zumhnak ka ngei.

Tlangcung mi pawl karlak ah Post-2020 Power Sharing kong ah biatak te in an tuan ti mi theih le hmuh a si caah lunglawmh awk ngai a si. A tu ning te in hmai an nor khawh a si ah cun, Post-2020 Election ah hin, tlancung mi political parties tei tu pawl hi (King Maker) an si kho. Asinain, keimah party nangmah party timi lei kap ah an kal sual ah cun, (Status quo ante) an ti mi kan si ning hlun (or) a thin ah kan tla than kho men.

Chin State dir hmun ah zoh ah cun thil pahnih ruah awk a um.

1. Union level ah Super Majority teinak a hmuh hnga ding mi an um awk a har caah, King Maker position kan i tlaih thiam a herh tiah ka ruah. Nangmah party, Keimah party ti loin, Union Level ah Kawl le adang Hluttaw Members pawl he nangmah keimah tiah a chimh arel kho mi (MINUNG) kan herh. Cu lawng ah Union Level ah King Maker kan si kho lai i, Chin State caah 2008 Constitution Schedule (1) kong he peh tlaih in rian tampi a tuan kho mi Hluttaw Members kan ngeih kho hna lai. Cu caah, Union Level ah cun Party zoh lo i, Minung kan zoh a herh tiah ka ruat. Party zoh uh, Mizoh hlah u timi Policy cu san a tlai lo timi (2015-2020) kar lak ah fiang ngai in, kan hmuh cang hna.

2. Chin State Level ah cun, Party le Minung pahnih te in zoh a herh. Chin Miphun cu unau chuah khat kan si ko hmanh ah, Kan holh hna a dang. Kan peng le tlang hna a dang. Kan ruahnak tete zong a dang. Kan ruah ning zong a dang. Cu ruang ah Chin State caah cun, Chin State chung i, Party vialte nih (All Inclusive Policy) kan ngeih a herh tiah ka ruah. Cu caah, (All Inclusive) Chin State Hluttaw and Government a chuah kho nak caah Chin Party vialte nih (Fixing) tuah a herh. Cu lo ah cun, 2020 in 2025 kar lak ah, than cho nak nak in, than chuknak lei kan panh te lai. Chin State level ah Super Majority si kan duh ah cun, Unity Against Diversity Party kan si lai i, Tyranny of Majority tang ah kan tla than lai.

Hi ca ka tial tik ah USDP si seh, NLD siseh, CNLD si seh, adang Chin political parties pawl si hna seh, duhsak deuhnak le duhsak deuh lonak ka ngei hrim hrim lo. USDP ah hawi tha tampi ka ngei. NLD ah hawi tha tampi ka ngei. CNLD ah hawi tha tampi ka ngei. Adang Chin Political party hna ah hawi tha tampi ka ngei thiam thiam. Kawl Ralkap (Myanmar Armed Forces) zong ah hawi tha tampi ka ngei. Zei caah tiah, Party pakhat lawng nih ram an serh kho lo. Ralkap lawng zong nih ram tha an serh kho lo timi ka zumh caah a si.

Kum 2013 in 2020 tiang kum 7 chung Kawlram Ramkhel (Politics) ah thil ka hmuh mi, ka ton mi le ka theih mi hna kong ah ruahnak ka tial mi a si. US Citizen ka si caah, zei bantuk political party hmanh ah tel kho a si lo, tel kaa timh lo. Myanmar/Burma ram ah “Liberty, Equality, Justice, Peace and Developmemnt” um seh ti mi duhnak he ka tial mi a si.

Ram Cung Thang Pa

Leave a Reply