
China President Xijinping Kawlram Arat Aruang Bik Cu Hi Thil 5 Raungah Hin A Si-Video
Tuluk Tamada Xijinping Kawlram Arat hnawh chan mi (5). 2001 hnu ah Kawlram ah ara mi Tuluk Tamada hmasa asi. Tuluk le Kawlram pehtlaih nak kum 70 puai ah ara mi asi. Kawl Tamada Win Myint Sawmnak in Jan 17-18 tiang a cam lai. U Win Myint le DASSK he a dang tein a ton hna lai. Ralbawi zik Min Aung Hlaing le Ramkhel party hna he tonnak angeih te lai. Tuluk cozah Lutlai nawlngei cheukhat le Communist Party Lutlai (Ding Xuexiang le He Lifeng) hna nih an zulh.
Kawlram ha hriamtlai piatana le raldaih kholo lio, Sipuazi lei in mipi nih Tuluk duhlo nak a zual hma lio, Rakhine ram Cihhmih nak kong le ICJ taza cuai lio, tbk in a buaibai tuk lio can ah ara mi asi. Vawlei pi nih kaakip in Kawlram anmawtchiat dih lio caan ah Xijinping nih an rak kan len mi hi asi. Vawlei huham ngeibik le a thawnbik mi ve minih Kawlram a rak tlawn tikah asawh asawh asilo ti cu theihcia asi ko lai dah. Cu caah tuak awk le ruah hrim awk tlak thil 5 hna cu:
(1) Kawlram chung Tuluk Siminaking le Kawlram Leiba kong: Tuluk sipuazi tama le Simankin cu Kawlram Sipuazi tama hna nih duh in a tlaihchan mi an tlawm te. Simankin ngandeuh mi Mitsone simankin (Kum 8 dinter cangmi), Rakhine ram Kyaukphyu Kokek Zinan Dat khur kong, Pulam thluanpi Sipuazi kong hna hi arat hnawt chan mi asi lai ti asi.
Kyaukphyu Simankin USD 7 billions leng in Biakam nak cahrenh tuah asi. Kawlram nih 15%, Tuluk nih 85% ti in tinco asilai. Kawl cozah nih an nawl caah 30%-70% in Tuluk nih arem piak hna. Tuluk nih 1 billions in a hrawm a thawk lai. Tuluk Sipuazi Huaka asimi Pula lam thluan sipuazi caah ah Voi hnih nak senthuh than asi lai.
Kawlram ah Hramtam bik bunh in Sipuazi a tuah tu cu Tuluk cing cing asi ko. Kawlram nih Tuluk lei pek ding Leiba USD 10 billions leng aum. Tutan hi 5 billions cu ka pe tuah a ti men lai. Cu caah hi hnu cun Kawlram nih Tuluk sin ah si ti loin, Adang ram ah Tangka cuai cang ding in thil ai thleng kho mi asi. (2) Zalon nak kan hmuh cio hnu ah Pehtlai nak: Kum 70 kan i pehtlai nak hi thluang tein an um bal lo. Kawlram cu 1948 Jan 4 ah, Tuluk cu 1949 ah Zalon nak an hmuh cio hna. Communist ram ah aaser chuak mi Tuluk kha Communist ram lo Kawl nih an cohlan hmasa hna.
1950ah Ramdang pehtlai nak biatak tein na fek ter. Kawlram caah U Myint Thein le Tuluk lei ah Young Cung Min hna nih Tanhmu an tuan hmasa. Tulio Tanhmu tuan mi hna cu U Myo Than Pe le Mr. Chan Hai an si. U Nu chan ah Kawl, Tuluk le India cu dindeih tein khuasa tinak Sachoh an rak tuah kho. Cu lio Tuluk Tamada cu Luai Sawk Chi, Vuanci chok cu Chu En Lai asi. Vawlei pi nih an dindei bak caan tiah an ti phah hna. 1954 ah U Nu nih UN ah Tuluk ram a cohlan nak cu a chimrel hmasa.
(3)Tuluk – Kawlram Buaibai nak: Ni Vung chan ah Communist tapung an rak thawk mi kha Tuluk nih a rak bawm hna. Ni Vung kut tang ah mah cio tein an rak um. I pehtlai nak aumlo ti awk asi. 1967 ah facang le tirawl pamh nak atlung Kawlram ah. Buaibai nak tampi a rak chuak. Moazidung Nunphung raldoh nak nih kawlram Tuluk miphun hna cu aforh hna caah Tuluk le Kawl piatana aum nak cu asi. Tuluk cheukhat anthi. Tuluk ngei mi vialte an ting dih hna.
An hrawk dih hna. Tuluk cozah nih Kawlcu faktuk in sual aphawt. Kawlram Tuluk na dirhkam hna lo ahcun titiang in. Chcaah kaphnih i pehtlai nak cu 1970 tiang kum 3 acat. Cu can ahcun Tuluk ramri hna ah Communist ram bantuk Bakapa nih ram an derh len hna. Zalonnak ram tiah min an pek. 1971 ah Ni Vung pumpak nih a va kal hnawh hna. 1980 hnu ah Tuluk nih Kawlram Bakapa he i pehtlai nak phung a thlen. Cu hnu ah kawlram nih bakapa cu an tei kho hna. Sihmansehlaw Tlangcung mi timi pungsan in Raldoh nak cu aathlen tthan.
(4) Ramkip he pehtlaih nak ah Khumzual tu 1971 ah Kawlram nih Tuluk cu Khumzual ding in biatak tein an rak nawl. Tuluk kha ram pakhat lawng asi awk asi timi (Taiwan le Hong Kong fonh in) phung kha kawlram nih biatak tein a au pi ve. Kawlram nih ramdang 23 kha a sawm piak khawh hna. Tuluk cu cohlan nak mee atam caah UN zungzal member si nak le Lungchungzi ram si nak lehmah an co colh ve. UN ah ngunsawm tambik hlut tu 2nk ram asi colh.
1988 Ralkap Anna lak lio ah Tuluk nih kawlram cu adirh kam zungzal. Wa el Kokan hna he Tuluk thawng in an i nainiam khawh hna. Cu ni thawk in Tuluk duhmi SIpuazi poah kha tuaktan le ruat hmasa umti loin an rak cohlan zung zal hna. Tcn: Mitsone le Kyaukphu Simankin hi Ralkap chan ah Sachok tuah mi asn rak si hna. Than Sui le Ralbawi kip Tuluk ah atu le tu an rak kal kha hi ruang ahhin arak si diam.
2010 thimh lai teah Than Sui cu Tuluk ah a vakal i bawmh nak a va hal hna. Vawlei pi nih Nuhrin covo buartu khuachia tiah an ti nak in bawmh ding le UN nih dantat lo ding ah. Tamada Tin Sui zong tu le tu Tuluk arak kal ve ko khah. 2011 Myitsone Simankin angol bakin Kawlram Tuluk hrambunh Sipuazi cu a tumchuk thluahmah ve. Tulik nih Ramkhel Party, CSO, Tadinca saya, Media le kokek minung kha hehchet tiah asinpiah hna. Nain an duh ve lo caah kum 8 myitsone Simankin ngol asi caan nak hi asi.
(5) Kawlram mipi nih Tuluk an hmuh dan le an lungput a thleng hnga maw timi ruahchan nak he Tuluk tamada cu Kawlram ah ara. Mhyitsone Simankin, Kyaukphyo Simankin, Thilhring simankin, adang Tuluk ram simankin poapoah kawlram minih an doh zungzal caah cucu damter ding ah arat hnawhchan cu asi. Rakhine Pawngkam zohkhen Kilkam tu buu nih Kyaukphu cu na ngol hrim hrim lai tiah Thanhca an chuah i Tuluk cu an pe.
Cucaah Kawlram a um chung ah Sipuazi le Kungtuaizi le Biakam senthuh nak kong, Investment kong, Kawlram bawmh nak caah aherh hai mi i ceihkhan ding, tbk in biakam nak thar le Sachok thar an tuah tthan khawh ahcun (Abikin Tuluk bawmnak tampi an lut ter khawh ahcun, Mipi nih Tuluk cung ah an zumh lo nak zong a zawtr dueh kho timi ruahchan nak tam pi he Kawlra mah Tuluk Tamada Xijinping pumpak in arat nak hi asi. Credit: Saya Rung Kaw